Kiedy dziecko boli głowa…

Ból głowy u dziecka

Ponad połowa dzieci w wieku 6-10 lat uskarża się na bóle głowy. W grupie nastolatków bóle głowy występują jeszcze częściej. Według badań przeprowadzanych w różnych populacjach dziecięcych na świecie, na bóle głowy skarży się nawet do 88% dzieci i młodzieży w wieku 10-19 lat. Nie jest to więc rzadka przypadłość.

Najczęściej u dzieci występują bóle głowy samoistne (nazywane inaczej pierwotnymi lub idiopatycznymi), czyli takie, w których nie udaje się zidentyfikować choroby wywołującej ból. Pierwotnymi bólami głowy są: migreny, ból typu napięciowego i przewlekły codzienny ból głowy. Na ten typ dolegliwości częściej uskarżają się dziewczynki niż chłopcy, niezależnie od wieku. Na podstawie wieloletnich obserwacji stwierdzono, że u większości pacjentów takie bóle mają charakter przewlekły oraz nawracający, a rokowanie dotyczące ich samoistnego ustąpienia jest niepomyślne.

Oprócz bólów głowy samoistnych, u dzieci zdarzają się objawowe bóle głowy (nazywane inaczej wtórnymi). Ich przyczyną są najczęściej łagodne infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych oraz urazy głowy. Zdarzyć się jednak może, że powodem bólu wtórnego są poważne choroby, takie jak systemowe nadciśnienie tętnicze, łagodne nadciśnienie wewnątrzczaszkowe, wodogłowie lub guz mózgu.

Gdy rodzice przychodzą do lekarza z dzieckiem skarżącym się na ból głowy, tak naprawdę chcą uzyskać odpowiedzi na trzy pytania: „dlaczego dziecko boli głowa?”, „Jak uśmierzać ból?” i „Czy przyczyną bólu głowy może być stan zagrażający życiu?” (a konkretnie „Czy to guz mózgu?”).

Ustalenie przyczyny

W zdecydowanej większości przypadków możliwe jest ustalenie przyczyny bólów głowy w trakcie wizyty u lekarza na podstawie wywiadu, badania przedmiotowego i badania neurologicznego.

Do samoistnych bólów głowy zaliczana jest migrena, której pierwsze objawy w postaci tzw. ekwiwalentów migreny mogą wystąpić już u małych dzieci, najczęściej w wieku 2-5 lat, ale też zdarzają się przed ukończeniem 2 roku życia. Stanowią one zapowiedź występowania migreny w późniejszym okresie życia, choć same przebiegają bez bólu głowy. Do ekwiwalentów migreny zaliczane są:

• wymioty cykliczne (cyklicznie występujące incydenty wymiotów bez uchwytnej przyczyny chorobowej)
• łagodny napadowy kręcz szyi w okresie niemowlęcym
• migrenę brzuszną (bóle brzucha z utratą apetytu, bez uchwytnej przyczyny, bez nudności)
• łagodne napadowe zawroty głowy – nawracające incydenty zawrotów głowy, podczas których dziecko chwyta się otaczających przedmiotów, prezentuje niepokój lub oczopląs, a cały incydent mija po kilku minutach i dziecko wraca do poprzednio wykonywanych czynności.

Ze względu na cykliczność oraz powtarzalność charakteru opisanych ekwiwalentów migreny niezbędne jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej z napadami padaczkowymi. Incydenty kolki u niemowlęcia, szczególnie jeśli matka cierpi na migrenę, mogą zwiastować wystąpienie migreny u dziecka w wieku późniejszym.

Do 7 roku życia migrena występuje tak samo często u dziewcząt i chłopców. Po 12 roku życia zdecydowanie częściej na migrenę uskarżają się dziewczęta.

Migrena u dzieci może przyjmować formę incydentów bóli głowy bez aury lub przebiegać  (zwłaszcza u nastolatków) z aurą. Aura migrenowa są to doznania wzrokowe o charakterze mroczków bądź błysków poprzedzających wystąpienie bólu głowy.

Incydenty bólowe w przebiegu migreny bez aury mogą trwać do kilkudziesięciu godzin, chociaż w przypadku dzieci czas trwania pojedynczego incydentu bólowego migreny może być krótszy niż u dorosłych. Ból przeważnie zlokalizowany jest jednostronnie, czasem lokalizacja bólu może być obustronna, często w okolicy czołowej. Ból migrenowy ma charakter pulsujący i nasilający się podczas zmiany pozycji ciała. Powoduje to zauważalne ograniczenie naturalnej aktywności dzieci. Żeby jednoznacznie zakwalifikować ból głowy jako migrenowy, konieczne jest występowanie co najmniej jednego z objawów: fotofobii lub fonofobii, wymiotów i/lub nudności.

Bóle migrenowe mają charakter przewlekły, jednak ich obraz kliniczny u dzieci nie jest tak jednoznaczny, jak u dorosłych. Często pierwsze incydenty bólowe w wieku wczesnoszkolnym mogą mieć charakter bólów napięciowych, natomiast u nastolatka obraz kliniczny będzie już znacznie bardziej przypominał incydent migreny.