Endometrioza – na czym dokładnie polega?

Endometrioza – przyczyny

Przyczyna rozwoju endometriozy jak dotąd pozostaje niewyjaśniona. Kiedy dochodzi do nieprawidłowego rozrostu tkanki wyściełającej macicę może to spowodować dolegliwości bólowe związane ze stanem zapalnym, a często także zwłóknieniem i zrostami. Zrosty, czyli fragmenty tkanki bliznowatej, mogą z kolei tworzyć połączenia pomiędzy narządami, które często powodują dyskomfort i ból.

Endometrioza może obejmować:

• zewnętrzną część i tył macicy,
• jajowody,
• jajniki,
• pochwę,
• odbytnicę,
• otrzewną (błona wyściełająca brzuch i miednicę),
• jelita,
• pęcherz i moczowody.

Endometrioza – główne objawy

Kobiety chore na endometriozę zwykle doświadczają wielu uciążliwych dolegliwości, często utrudniających im codzienne funkcjonowanie. Głównym objawem rozwoju choroby jest ból o charakterze łagodnym lub silnym odczuwany zazwyczaj w jamie brzusznej, okolicy miednicy i dolnej części pleców. Chociaż endometrioza jest częstym schorzeniem, nie u wszystkich wiąże się z wystąpieniem symptomów, dlatego wiele kobiet może nie być nawet świadomych choroby i dowiedzieć się o niej dopiero podczas innego zabiegu lub diagnostyki bezpłodności.

Jako najczęściej zgłaszane objawy endometriozy wskazuje się:

• bardzo bolesne skurcze menstruacyjne,
• ból brzucha lub ból pleców podczas miesiączki lub pomiędzy miesiączkami,
• ból podczas współżycia
• obfite krwawienia podczas miesiączki lub plamienie (lekkie krwawienie) pomiędzy miesiączkami
• dysfunkcje dolnego odcinka układu pokarmowego, takie jak wzdęcia, biegunka lub naprzemienne biegunki i zaparcia, pojawiające się przed samą miesiączką i podczas niej,
• zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS)
• zaburzenia czynności układu moczowego, w tym parcie na mocz i częstomocz
• bolesne wypróżnienia.

Jako pierwszy objaw endometriozy wymienia się ból podczas miesiączki odczuwany w jamie brzusznej, dolnej części pleców i okolicy miednicy. Krwawienie zwykle jest też bardziej intensywne niż dotychczas, a dodatkowo pomiędzy cyklami może pojawić się plamienie. Co ważne, objawy endometriozy niekiedy z wiekiem same zaczynają ustępować, co często wiąże się ze spadkiem poziomu hormonów płciowych po menopauzie.

Nie ma związku między objawami endometriozy a ciężkością choroby. U niektórych osób może występować niewiele ognisk, a mimo to nadal mogą odczuwać silny ból. Z kolei inni mogą mieć ciężką endometriozę bez odczuwania dolegliwości.

Czynniki ryzyka

Endometrioza najczęściej dotyka kobiety w wieku od 25 do 40 lat, choć może również wystąpić w okresie nastoletnim. Chociaż objawy endometriozy mogą ustąpić lub być odczuwalne w mniejszym stopniu po menopauzie, u niektórych nawet po przekwitnięciu choroba może powodować dyskomfort i ból.

Wyróżnia się kilka czynników, które mogą zwiększać ryzyko rozwoju endometriozy; są to głównie:

• predyspozycje genetyczne i historia rodzinna (choć eksperci nie znają dokładnej przyczyny endometriozy, wskazuje się na związek pomiędzy występowaniem tej choroby u bliskich krewnych a zwiększonym ryzykiem jej rozwoju)
• wiek rozpoczęcia miesiączki
• długość cyklu miesiączkowego (krótsze odstępy między miesiączkami) i czas trwania krwawienia (liczba dni krwawienia) oraz wsteczne miesiączkowanie
• wady macicy lub jajowodów
• zaburzenia hormonalne.

Diagnostyka endometriozy

Diagnostyka endometriozy często rozpoczyna się od rozpoznania objawów – powtarzające się bolesne i obfite miesiączki skłaniają kobiety do konsultacji ze specjalistą. Podczas wywiadu medycznego ginekolog pyta o historię medyczną (także rodzinną pod kątem endometriozy), przebyte ciąże i charakterystykę dolegliwości, w tym rodzaj, czas trwania i okoliczności ich występowania. Lekarz wykonuje także badanie palpacyjne w celu ewentualnego wykrycia torbieli endometrialnych, a także badanie ginekologiczne przez pochwę i odbytnicę, pozwalające na ocenę pozycji, wielkości i ruchomości macicy oraz ocenę występowania guzków endometriozy o naciekającej na inne tkanki. Częstym badaniem w przypadku podejrzenia endometriozy jest ultrasonografia, a w zależności od objawów, badania fizykalnego i wyników USG można również zlecić wykonanie rezonansu magnetycznego w celu postawienia dokładnej diagnozy; rezonans wykazuje wysoką swoistość zwłaszcza w rozpoznawaniu torbieli endometrialnych. Choć powyższe badania obrazowe mają duże znaczenie w przypadku diagnostyki endometriozy, za „złoty standard” w tym przypadku uważa się przede wszystkim laparoskopię – metodę o charakterze diagnostycznym i terapeutycznym. Podczas zabiegu specjalista za pomocą laparoskopu może dokładnie przyjrzeć się ogniskom endometriozy i pobrać materiał do dalszych badań, w tym badania histopatologicznego.

Niekiedy do wykrycia endometriozy dochodzi przypadkowo podczas wykonywania innej procedury lub prowadzenia postępowania diagnostycznego w innym kierunku, najczęściej bezpłodności.

Endometrioza – leczenie

Postępowanie terapeutyczne w przypadku endometriozy zależy przede wszystkim od jej stopnia zaawansowania, nasilenia objawów, wieku pacjentki oraz planowania ciąży. Zwykle plan leczenia obejmuje zmniejszenie dolegliwości oraz podjęcie działań w kierunku problemów z płodnością za pomocą leków i operacji.

Najczęściej lekarze proponują pacjentkom terapie hormonalne, obejmujące antykoncepcję (supresję hormonalną), czyli odpowiednio dobrane stężenia hormonów. Występują one w wielu postaciach, na przykład doustnych tabletek antykoncepcyjnych, plastrów, zastrzyku antykoncepcyjnego czy wkładki domacicznej. Leczenie hormonalne często stanowi skuteczne rozwiązanie w przypadku bolesnych miesiączek, jednak nie sprawdzi się u pacjentek starających się o zajście w ciążę.

Inne leki łagodzące ból związany z endometriozą to m.in. powszechnie dostępne środki przeciwbólowe czy niesteroidowe leki przeciwzapalne. Niekiedy jedną skuteczną metodą leczenia jest operacja, która pozwala nie tylko na redukcję objawów, ale także zwiększenie szansy na zajście w ciążę. Najczęstszym wyborem jest metoda laparoskopowa. Lekarz może zasugerować także połączenie zabiegu z lekami w celu uzyskania maksymalnych rezultatów.

Powikłania

Endometrioza to jedna z głównych przyczyn bezpłodności, dlatego u kobiet planujących ciążę lub starających się o dziecko wskazane jest rozpoczęcie leczenia od razu po postawieniu diagnozy. U osób z endometriozą istnieje również ryzyko wystąpienia problemów z jelitami i pęcherzem – choroba zwykle powoduje ból podczas oddawania moczu lub wypróżnień. Ze względu na naciekanie okolicznych tkanek możliwym powikłaniem jest niedrożność jajowodów oraz niedrożność i zaburzenia pracy jelit. Ponadto endometrioza może z czasem powodować przewlekły, silny ból znacznie utrudniający codzienne funkcjonowanie. Schorzenie wiąże się także z podwyższonym ryzykiem rozwoju nowotworu.

W rzadkich przypadkach (gdy endometrioza jest bardzo zaawansowana) istnieje ryzyko zagrożenia życia, w związku z czym konieczne może być wykonanie stomii, usunięcie jajników i jajowodów lub pełnej histerektomii.