Zwyrodnienie stawów – przyczyny, objawy i nowoczesne metody leczenia

Jakie są przyczyny zwyrodnienia stawów?

Zwyrodnienie stawów występuje głównie u osób starszych, ale młodsze osoby również są narażone na to schorzenie, szczególnie te z określonymi czynnikami ryzyka. Zrozumienie przyczyn zwyrodnienia stawów jest kluczowe dla zapobiegania i leczenia tej choroby.

Wiek to jeden z głównych czynników ryzyka zwyrodnienia stawów. Z upływem lat chrząstka stawowa traci swoje właściwości  w tym elastyczność co sprawia, że jest bardziej podatna na uszkodzenia. Zmniejsza się również produkcja płynu stawowego, co  prowadząc do dysfunkcji stawu. . Nadmierna masa ciała wywiera dodatkowe obciążenie na stawy, szczególnie na biodra i kolana, które muszą nieść ciężar ciała. Długotrwałe obciążenie może przyspieszać mechaniczne uszkodzenie chrząstki stawowej, prowadząc do zwyrodnienia.

Czynniki genetyczne odgrywają istotną rolę w predyspozycjach do rozwoju zwyrodnienia stawów. Osoby, które mają rodzinne przypadki choroby zwyrodnieniowej stawów, są bardziej narażone na jej rozwój.  Również urazy takie jak złamania, skręcenia czy poważne kontuzje sportowe mogą prowadzić do bezpośrednich uszkodzeń chrząstki stawowej lub zmian w mechanice stawu, co z czasem może prowadzić do wtórnego zwyrodnienia. Choroby takie jak cukrzyca i inne zaburzenia metaboliczne  mogą wpływać na stan stawów poprzez mechanizmy zapalne i uszkadzające.

Osoby wykonujące zawody wymagające ciężkiej pracy fizycznej, długotrwałego stania lub przyjmowania pozycji wymuszonych , jak budowlańcy czy sprzedawcy, są narażone na większe ryzyko wystąpienia zwyrodnienia stawów. Powtarzające się ruchy i długotrwałe obciążenie stawów mogą przyspieszać ich zużycie.

Zwyrodnienie stawów objawy

Zwyrodnienie stawów jest chorobą postępującą, która może wpływać na różne stawy w organizmie człowieka  najczęściej jednak dotyka stawów kolanowych, biodrowych stawów rąk, kręgosłupa oraz stóp. . Objawy zwyrodnienia stawów rozwijają się powoli i z czasem nasilają.

Główne objawy, na które warto zwrócić uwagę:

• ból stawów – ból jest najczęstszym objawem zwyrodnienia stawów i zwykle jest pierwszym zauważalnym sygnałem problemu. Może być odczuwany podczas ruchu stawu lub po dłuższym okresie bezczynności. Ból zwykle nasila się w trakcie aktywności fizycznej, a łagodnieje podczas odpoczynku. Może on jednak powrócić w nocy lub podczas zmiany pogody.
• sztywność stawów – sztywność, zwłaszcza po przebudzeniu lub po długim okresie siedzenia, jest kolejnym charakterystycznym objawem zwyrodnienia stawów. Zazwyczaj trwa krótko, około 30 minut, ale może być szczególnie dokuczliwa, ograniczając poranne czynności.
• ograniczenie zakresu ruchomości w stawach – osoby cierpiące na zwyrodnienie stawów często zauważają, że ich zdolność do poruszania stawem jest ograniczona. Może być trudno lub niemożliwe osiągnięcie pełnego zakresu ruchu stawu, co wpływa na codzienne funkcjonowanie, takie jak schylanie się, chodzenie po schodach czy otwieranie słoików.
• trzeszczenie w stawach – znane jako krepitacje, te dźwięki mogą towarzyszyć ruchom w dotkniętym stawie. Mogą być spowodowane tarciem różnych struktur anatomicznych w stawach lub okołostawowo
• zniekształcenie obrysu stawu – zaawansowane zwyrodnienie stawów może prowadzić do widocznych zmian w kształcie i konturze stawów. Stawy mogą wydawać się większe lub  zniekształcone

Diagnostyka chorób zwyrodnieniowych stawów

Prawidłowa diagnoza chorób zwyrodnieniowych stawów jest kluczowa dla ich skutecznego leczenia  Proces diagnostyczny opiera się na i wywiadzie lekarskim  badaniu fizykalnego oraz badaniach dodatkowych , w tym  obrazowych.

Pierwszym krokiem w diagnozie chorób zwyrodnieniowych stawów jest szczegółowy wywiad medyczny. Lekarz zapyta o objawy, ich nasilenie, czas trwania oraz wpływ na codzienne życie pacjenta. Ważne jest również ustalenie historii medycznej pacjenta, w tym wcześniejszych urazów, operacji oraz występowania podobnych objawów w rodzinie. Informacje te pomagają lekarzowi zrozumieć kontekst choroby oraz wykluczyć inne możliwe przyczyny objawów. Podczas badania fizykalnego lekarz oceni zakres ruchu stawu, nasilenie bólu przy różnych ruchach, obecność obrzęku czy zniekształceń. Lekarz może także poszukiwać oznak krepitacji (chrupania) w stawie, co jest charakterystyczne dla zwyrodnienia chrząstki stawowej. Badanie to pozwala na ocenę stopnia uszkodzenia stawu oraz wpływu choroby na funkcjonowanie pacjenta.

Badania obrazowe odgrywają kluczową rolę w potwierdzaniu diagnozy zwyrodnienia stawów oraz w ocenie jego zaawansowania.

Najczęściej wykorzystywane metody to:

• Badanie rentgenowskie – jest podstawowym badaniem w diagnozowaniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Na zdjęciach RTG  można zobaczyć zwężenie  przestrzeni stawowej, obecność osteofitów (wyrośli  kostnych), geod kostnych (ubytków tkanki kostnej okołostawowej)  Rentgen jest pomocny w ocenie stopnia zaawansowania choroby
• rezonans magnetyczny (MRI) – MRI jest bardziej szczegółowym badaniem, które pozwala na ocenę zarówno kości, jak i miękkich tkanek, w tym chrząstki, więzadeł i mięśni. Jest szczególnie przydatne w diagnostyce wczesnych stadiów zwyrodnienia, kiedy zmiany nie są jeszcze widoczne na zdjęciach rentgenowskich
• tomografia komputerowa (CT) – choć rzadziej stosowana w diagnozowaniu choroby, może być przydatna w określonych przypadkach, na przykład w ocenie złożonych urazów stawów.
• Badanie sonograficzne – usg stawów – obrazuje tkanki miękkie, chrząstkę stawową, obecność ewentualnego płynu w obrębu stawu, zwapnień okołostawowych. Jest to metoda tania, ogólnie dostępna, uzupełniająca.

Chociaż badania krwi i płynu stawowego nie są rutynowo wykorzystywane do diagnozy choroby zwyrodnieniowej stawów, mogą być pomocne w wykluczeniu innych chorób, takich jak choroby zapalne narządu ruchu.

Jakie są metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów?

Leczenie zwyrodnienia stawów wymaga kompleksowego podejścia, które może obejmować modyfikację stylu życia, farmakoterapię, rehabilitację, interwencje chirurgiczne.  Cel leczenia to nie tylko łagodzenie bólu, ale również poprawa funkcji stawów i jakości życia pacjenta.

Leki są  stosowane w celu zmniejszenia bólu i stanu zapalnego związanego z zwyrodnieniem stawów oraz ochrony chrząstki stawowej Do najczęściej przepisywanych należą leki przeciwbólowe, niesterydowe leki przeciwzapalne, leki chondroprotekcyjne.

Coraz częściej w leczeniu zwyrodnieniowa w wczesnej fazie choroby stosuje się iniekcje osocza bogatokomórkowego, kwasu hialuronowego . Preparaty te podawane są dostawowo.

Rehabilitacja prowadzona pod okiem specjalisty, w tym kinezyterapia (leczenie ruchem), terapia manualna, zabiegi fizykalne, hydroterapia, balneoterapia, reedukacja chodu, ćwiczenia w wodzie to podstawowe metody lecznicze oraz profilaktyka postępującej destrukcji stawu.

Również proste zmiany w codziennych nawykach mogą pomóc radzić sobie z objawami zwyrodnienia stawów:

• utrzymanie prawidłowej masy ciała – zmniejszenie masy ciała może znacząco obniżyć obciążenie stawów, szczególnie w stawach nośnych, takich jak biodra i kolana
• dieta – dieta bogata w przeciwzapalne składniki, takie jak omega-3, warzywa, owoce i całe ziarna, może pomóc zmniejszyć objawy
• unikanie czynności obciążających stawy- ograniczenie działań, które nadmiernie obciążają stawy, może pomóc w redukcji bólu.

W przypadkach zaawansowanego zwyrodnienia stawów, kiedy inne metody leczenia okazują się nieskuteczne, może być konieczna operacja. Artroskopia to minimalnie inwazyjna procedura diagnostyczno-lecznicza, podczas której można usunąć uszkodzone tkanki, przerośniętą maziówkę, wykonać tzw. mikrozłamania przyspieszające gojenie, przeprowadzić przeszczep chrząstki stawowej wyhodowanej w laboratorium, podać czynniki wzrostu do stawu.  Osteotomia to zmiana ustawienia kości w celu zmniejszenia obciążenia uszkodzonej części stawu. Artroplastyka, znana również jako wymiana stawu, polega na zastąpieniu uszkodzonego stawu sztucznym implantem.

Podsumowując, zwyrodnienie stawów to choroba, która może znacząco wpływać na komfort  życia, jednak dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym, leczeniu i rehabilitacji, pacjenci mogą znaleźć ulgę w objawach i poprawić swoją ruchomość. Kluczem jest wczesna diagnoza i zastosowanie odpowiedniego planu leczenia, dostosowanego do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta.

Wczesna diagnostyka, szybkie podjęcie wielokierunkowego postępowania, leczenia i rehabilitacji może znacząco poprawić jakość życia Pacjenta oraz zapobiegać dalszemu rozwojowi choroby zwyrodnieniowej stawów.